Lili Maesyfed

stanner rocks, originally uploaded by Dunfield House.

Un o'r blogwyr difyrraf yng Nghymru, Tredelyn, yn tynnu sylw at berthynas agos i'r Lloydia Serotina ( Lili'r Wyddfa), sef Lili Maesyfed, Gagea bohemica, sy'n tyfu yn y cyffiniau hyn.

Hoffwn wybod enw iawn Tredelyn (aka 'Old Radnor') a aeth i'r un ysgol â mi.

Llannerchaeron: rownd y cefn I

Llannerchaeron, originally uploaded by Gwenddolen.

Llannerchaeron: rownd y cefn II

Llannerchaeron, originally uploaded by Gwenddolen.

Sillavu Llannerchaeron

Llannerchaeron (neu Llannerch Aeron) sy'n gywir, nid Llanerchaeron, y sillafiad a ddefnyddir gan nifer o gyrff fel yr Ymddiriedolaeth Genedlaethol a'r Urdd. Mae Llan o'i ddilyn gan un sillaf arall sy'n dechrau â llafariad (yma'r ansoddair erch 'brith, S. dappled', fwy na thebyg) yn dyblu'r -n-; gwelir yr un peth yn ffurf luosog llan, sef llannau. Beth yw lluosog llannerch felly? Wel, mae sawl un, ac un ohonynt yw llanerchau ag un -n-gan fod acen y gair nawr ar y goben. Mae hyn fel carreg ond caregog. Ond gyda Llannerchaeron, mae rhagacen gref ar y sillaf gyntaf, felly -nn- amdani, fel yn y rhan fwyaf o'r hen ffurfiau a welir yn Archif Melville Richards.

Gair yr wythnos: llewitydd 'midwife'

Yn ôl f'wncwl yn Llanwrtyd, roedd un o'm hynafiaid yn fydwraig (sef midwidd), a hithe'n dwyn yr un enw â mi. Ond y gair a ddefnyddiodd f'wncwl oedd llewitydd, gair na chlywais gan neb arall. Ni wn beth yw'r tarddiad. Bid a fod am y gair a'i darddiad, roedd Marged Waun Coli yn gwasanaethu'r fro, ac roedd ei 'phac' wastad yn barod wrth y drws rhag ofn y deuai galwad i fynd i gynorthwyo. Rwy'n teimlo'n falch iawn ohoni.

Glyn-y-groes, 2010

Glyn-y-groes, 2010, originally uploaded by Collen.

Diwrnod pleserus Ddydd Sadwrn ym Mhafiliwn Llangollen ac yna ym mynachlog Glyn-y-groes: cynhadledd ar waith Guto'r Glyn wedi'i threfnu gan y Ganolfan Uwchefrydiau Cymreig a Cheltaidd yn Aberystwyth. Yn serennu yno roedd Bleddyn Owen Huws o'r Adran Gymraeg ym Mhrifysgol Aberystwyth, a oedd yn trafod grym y gair — yn enwedig y cywyddau — i wella cleifion, i fod o werth therapiwtig mewn byd pan oed byw heibio i'r hanner cant yn destun rhyfeddod. Ond rwy'n siwr fod yr uchelwyr a ganai Guto iddynt yn fwy tebygol o fyw'n hwy na hynny a hwythau'n mwynhau safon byw gwell na'r cyffredin. Trafododd Barry Lewis yrfa Guto, a chyfeirio at rai o'r problemau sylfaenol — pa Lyn sydd yn ei enw, er enghraifft (Ceiriog, Dyfrdwy, Genau'r Glyn?), a phryd yn union y ganwyd ef. Perfformiad nodedig wedyn gan Richard Suggett a siaradodd am dai'r uchelwyr, eu pensaernïaeth a'u hawyrgylch, ac am y profiad o fod wrth y bwrdd tal adeg gwledd.Yn y prynhawn, roedd Ann Parry Owen, arweinydd prosiect Guto'r Glyn, yn trafod cerddi i noddwyr lleol (Bryncunallt, Pengwern, etc.) oll a'u hachau'n gweu drwy'i gilydd. Nid oeddwn yn gwybod cyn iddi ei ddweud fod Trefor yn dod o Tref + yr enw personol Awr. Eurig Salesbury wedyn yn trafod cerddi Guto i ddisgynyddion Ieuan Gethin -- pobl fel Dafydd o Abertanad, ac Eurig ei hun! Ar ddiwedd y prynhawn, Siân Rees o Gadw yn manylu ar y fynachlog yng Nglyn y Groes lle y bu Guto yn ei henaint. 'Aberystwyth ar ymweliad â Llangollen' o ran y gynulleidfa (o leiaf 30 ohonynt), er bod yno rai pobl leol, ac ambell un o Gaerdydd a Bangor.

Glyn y Groes c. 1890-1900

[Valle Crucis Abbey, Llangollen, Wales] (LOC), originally uploaded by The Library of Congress.

O gasgliad printiau Photocrom yn Library of Congress.

'Pentre Almaenig' Epynt

German-Village-1. Epynt Ranges, originally uploaded by Rob-33.

Golau'r Epynt T. James Jones ac Euros Lewis

Golau'r Epynt T. James Jones ac Euros Lewis, originally uploaded by Gwenddolen.

Golau'r Epynt V

Golau'r Epynt V, originally uploaded by Gwenddolen.

Golau'r Epynt Glyn Powell

Golau'r Epynt Glyn Powell, originally uploaded by Gwenddolen.

Golau'r Epynt

O'r diwedd cefais weld y cynhyrchiad cyffrous hwn gan Gwmni Drama Ffermwyr Ifainc Brycheiniog. Cafwyd un perfformiad yn barod yn Aberdyfi pan enillodd y cwmni yn y gystadleuaeth genedlaethol, ac fe gollais y cynhyrchiad ym Mhontsenni wedyn. Canslwyd y perfformiad a oedd i fod yn Llanfair (yng Nghanolfan Wyeside), ond neithiwr roedd y Guildhall, Aberhonddu dan ei sang, a'r awyrgylch yn wefreiddiol. Llywyddwyd y noson gan Mr Glyn Powell o Bontsenni a oedd fel petai'n nabod pawb yn y gynulleidfa: deinamo o ddyn. Yno hefyd roedd Euros Lewis, un o awduron y ddrama a gafodd ef ei godi yn Llanwrtyd, a dyna pam roedd y sgript yn cynnwys rhai o eiriau'r dafodiaith leol (los am ferch, Saes. lass, etc.). Roedd y darpar archdderwydd, T. James Jones (Jim Parc Nest), yno hefyd yn darllen o'i awdl Y Ffin a enillodd y Gadair yn Steddfod Genedlaethol 2007. Dyma gerdd, fel y ddrama, a ysbrydolwyd gan ddigwyddiadau 1940 pan feddiannwyd Epynt gan y fyddin a throi'r trigolion allan o'u ffermydd. Roedd Y Parchedig Herbert Hughes hefyd yn y gynulleidfa yn ôl y sôn: mae ganddo ddau lyfr pwysig ar hanes Epynt, ynghyd â llyfr newydd sy'n ddetholiad o bapurau'r amaethwr a'r hynafiaethydd, Evan Jones, Ty'n-pant, Llanwrtyd. Cefais noson wrth fy modd, a mwynhau'r daith dros Epynt y ddwy ffordd yng nghwmni f'ewythr John, a thair o Gymraesau Llanwrtyd, Luned, Delyth a Betty. Cefais gip ar hen ddisgybl imi, B. Siân Reeves, awdur y nofel Nest. Mae hi'n byw yn Aberhonddu ac yn gwneud llawer dros y Gymraeg yn y cyffiniau.

Rwyf hefyd yn edrych ymlaen at ddychwelyd i Epynt ym mis Awst i weld cynhyrchiad Mike Pearson o ddrama Aeschylus, The Persians sydd yn mynd i gael ei rhoi ymlaen gan y Theatr Genedlaethol ynghanol y maes tanio, yn y pentref 'Almaenig' a ddefnyddir i hyfforddi milwyr i wynebu rhai o'r sefyllfaoedd peryclaf yn y byd (fel yn Stormbreaker, y ffilm o lyfr Anthony Horowitz). Yn ôl yr wybodaeth, 'the audience will be bussed to the performance site over 10 days in August 2010'. Mwy i ddilyn.

Go Penri!

Mae Penri James wedi gweithio'n anhygoel o galed yng Ngheredigion, ei fro enedigol: mae'n deall pryderon yr amaethwyr, y busnesau bach, y rheini sy'n dibynnu ar y diwydiant ymwelwyr, a'r anghenion yn y gwasanaethau iechyd. Ac yntau'n dad i dri ac yn gweithio yn y Brifysgol mae ganddo wybodaeth fanwl o'r problemau sy'n wynebu'r byd addysg. Y mae'r Parsel yn annog ei ddarllenwyr selog i droi allan yn eu miloedd Ddydd Iau i hala Penri i San Steffan.

Edrych o brif fynedfa'r Hen Goleg, Aberystwyth

Edrych o brif fynedfa'r Hen Goleg, Aberystwyth , originally uploaded by bara-koukoug.

Yr Hen Goleg: yma o hyd

Da oedd gweld adeilad hardd yr Hen Goleg yn Aberystwyth ar raglen nodwedd Wedi 7 Nos Fercher 28 Ebrill, a'r hanesydd Dr Russell Davies a John Hefin yn dweud ychydig am ei hanes fel Gwesty'r Castell yn y 19g, a gogoneddau'r bensaernïaeth gan Seddon ac eraill. Yn ddiweddar rhoddodd y Cambrian News gamargraff ar led fod y weinyddiaeth a'r Adran Gymraeg yn mynd oddi yno. Nid yw hyn yn wir: mae'r Adran Addysg yn symud maes o law i Ben-bryn (ar y campws uchaf), ac mae adain gyhoeddi'r Adran wedi mynd yn barod i ran o Blas Gogerddan, sy'n rhan o'r Brifysgol erbyn hyn. Ond yn yr Hen Goleg o hyd y mae'r Adran Addysg nes y bydd rhan o Ben-bryn wedi'i haddasu. A rhywbeth at y dyfodol canolig/pell yw symud y Prifathro, y Cofrestrydd, y Swyddfa Academaidd etc. i'r campws uchaf: dywedir mai i Bantycelyn y bydd y weinyddiaeth yn symud, a hefyd o bosibl yr Adran Gymraeg. Ond cyn i ddim o hynny ddigwydd, bydd gofyn meddwl am 'Pantycelyn newydd', ac nid yw hynny'n cael ei godi eto. Mae cache o luniau gwych o'r Hen Goleg gan bara-koukoug ac eraill ar Flickr.