Henffych, Dr James Archdderwydd!

Newyddion  gwych iawn heddiw fod Dr Christine James wedi'i hethol yn archdderwydd. Yn ogystal ag ennill y Goron yn Eisteddfod 2005, gwnaeth waith arloesol ar lawysgrifau canoloesol, ar Gyfraith Hywel Dda, ar gyrchfannau pererindod yn yr Oesoedd Canol, ar y baledi a'r canu rhydd, ar farddoniaeth Gwenallt, a llu o bethau eraill. Hi oedd golygydd cylchgrawn Taliesin gyda Manon Rhys.  Mae hi'n dysgu ym Mhrifysgol Abertawe ers blynyddoedd, yn yr Adran Gymraeg sydd bellach yn rhan o 'academi' a luniwyd drwy gyfuno gwahanol adrannau a gwasanaethau. Ymddangosodd  ei chadwyn o englynion milwr am Lyfr Du Caerfyrddin yn ddiweddar yn y casgliad 26 Trysor. Mae hi'n fardd cynnil, cyfewin — un o'r goreuon. 


A fu merched yn archdderwydda o'r blaen? Nid drwy wybod i mi. Beth am yn Iwerddon? Na. Ym myd  stori, fe glywn am Fedelm, banfili  neu 'prydyddes' Connacht yn Iwerddon a fuasai'n dysgu crefft barddoni ym Mhrydain: mae hi'n proffwydo y bydd Cú Chulainn  yn trechu gwyr Wlster. Ym myd hanes, wedyn, yn y blwyddnodion, yn 934, ceir cofnod am farwolaeth Uallach ferch Muinechán sy'n cael ei disgrifio fel banfili Érenn 'prydyddes Iwerddon'. 


Draw ar safle'r Beaker Folk of Husborne Crawley, 'an oasis of fuzzy thinking', dyw'r Archdderwydd Eileen ddim yn rhyw hapus iawn . . . .